Jaarverslag 2023

Op 18 maart heeft het bestuur van de rekenkamer het jaarverslag over 2023 vastgesteld.

In dit jaarverslag wordt ingegaan op de onderzoeken die de rekenkamer in 2023 aan Provinciale Staten presenteerde en waaraan de rekenkamer in 2023 werkte. Ook wordt ingegaan op de organisatorische en bedrijfskundige aspecten van de rekenkamer in 2023.

Conform het reglement van de rekenkamer werd het jaarverslag ter kennisname aan PS en GS gestuurd. 

Waar 2022 voor ons in het kader stond van een vernieuwde samenstelling van de rekenkamer, stond 2023 vooral in het kader van de Statenverkiezingen en de nieuw samengestelde Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten.

Kort na de verkiezingen presenteerden wij ons als rekenkamer aan de nieuwe Statenleden en -fracties. Na de zomer maakten we ons jaarlijkse ‘rondje’ langs de fracties. Een rondje dat niet enkel in het teken stond van het ophalen van potentiele onderzoeksonderwerpen, maar ook een nadere kennismaking was. We kwamen samen met de nieuw samengestelde Programmaraad en maakten kennis met de leden van de commissie organisatorische en bestuurlijke zaken rekenkamer, de formeel ingestelde opvolger van het ‘driemensschap’.

Afscheid namen we van de leden van de Programmaraad in de oude samenstelling en van het driemensschap. We bedanken hen voor de prettige en constructieve samenwerking die we mochten ervaren.

Ook maakten we kennis met het nieuwe college van Gedeputeerde Staten en de nieuwe Provinciesecretaris. Ook deze kennismakingen hebben wij als prettig en constructief ervaren. We zien dan ook uit naar de samenwerking in het vervolg van deze bestuursperiode.

Ondertussen ging ons onderzoekswerk door als gepland en leverden we een drietal onderzoeksrapporten op en namen we een nieuw onderzoek in opstart. In dit jaarverslag blikken we daarop terug. 

Namens het bestuur van de rekenkamer Zeeland,

mr. G.A.A. (Marloes) van Rijswijk - van Mook

voorzitter

Conform het reglement van orde verantwoordt rekenkamer Zeeland ieder jaar aan Provinciale Staten de werkzaamheden en bestedingen met betrekking tot het voorgaande jaar.

In dit jaarverslag wordt ingegaan op:

• De in 2023 afgeronde onderzoeken
• De in 2023 opgestarte en thans lopende onderzoeken
• De organisatie van de rekenkamer in 2023
• De financiën van de rekenkamer in 2023

Op de website www.rekenkamerzeeland.nl staat nadere informatie over de organisatie, inrichting en werkwijze van de rekenkamer. Ook zijn daar alle lopende, voorgenomen en afgeronde onderzoeken opgenomen.

In 2023 stuurde de rekenkamer de volgende drie onderzoeken aan Provinciale Staten:

• Cyberveiligheid
• Rode draden
• Subsidieverstrekking

De volgende drie nieuwe onderzoeken werden in 2023 opgestart en zullen in 2024 worden gepubliceerd:

• Benutten EU Middelen
• Omgevingsparticipatie
• Handhaving energiebesparingsplicht

De kernboodschap van het onderzoek is dat cyberveiligheid bij de Provincie Zeeland op orde is, maar er ook redenen tot zorgen zijn.

Provinciehuis

De beveiliging van het Provinciehuis loopt voorop qua cyberveiligheid, zo bleek uit het onderzoek. Door een extern certificerende instantie is vastgesteld dat er voldaan wordt aan de internationale veiligheidsstandaarden. Ook voeren ‘ethische’ hackers al een paar jaar beveiligingstesten uit op de Abdij in Middelburg. Met die resultaten doet de Provincie haar voordeel om kwetsbaarheden te verhelpen. Dit alles werpt haar vruchten af, is vastgesteld. Maar er is ook reden tot zorg: zo was het verbeteren van de weerbaarheid tegen fysieke indringers noodzakelijk.

Het is een mystery guest namelijk gelukt om, onaangekondigd, in opdracht van de rekenkamer zonder problemen het afgeschermde deel van het Provinciehuis binnen te komen. Hij kon meerdere uren hackeractiviteiten uitvoeren op een Teams-PC. Ook had de hacker toegang tot de Admiraliteitszaal waar Gedeputeerde Staten wekelijks vergaderen. Als hij kwaadwillend was geweest, had hij daar onder andere afluisterapparatuur kunnen plaatsen.

Verbonden partijen: RUD Zeeland, NV Westerscheldetunnel en Westerscheldeferry BV

De rekenkamer onderzocht ook de cyberveiligheid bij aan de Provincie gelieerde organisaties, de zogeheten verbonden partijen. Een ethisch hacker kreeg de opdracht van de rekenkamer een cyberaanval onaangekondigd te simuleren. Dit vond plaats bij de RUD Zeeland, de Westerscheldeferry en het kantoor van de Westerscheldetunnel. Het was bij alle organisaties de eerste keer dat een dergelijke test werd gedaan. Algemene constatering van de rekenkamer was dat partijen allemaal duidelijk met het onderwerp cyberveiligheid bezig zijn en diverse maatregelen al hadden genomen om risico’s te verkleinen.

Bij de RUD Zeeland lukte de hacker het om desondanks binnen te dringen van buitenaf wegens het gebruik van zwakke wachtwoorden. Bij de Westerscheldeferry en -tunnel lukte het niet om van buitenaf toegang te krijgen tot hun ICT. Vervolgens onderzocht de hacker van binnenuit hoeveel schade er aangericht kon worden. Hiervoor werd hem door de deelnemende organisaties toegang verleend tot het interne netwerk. Het valt nooit helemaal uit te sluiten dat het een hacker lukt om daar toegang tot te krijgen tot, bijvoorbeeld met een phishing mail. Bij alle organisaties werden verbeterpunten gevonden op het interne netwerk. Deze zijn door de organisaties ter harte genomen en diverse verbeteringen zijn in gang gezet, danwel afgerond.  

Onderzoeksrapport

De rekenkamer heeft Provinciale Staten van Zeeland een brief gestuurd waarin de conclusies verder toegelicht zijn en waarin aanbevelingen zijn gedaan om de cyberveiligheid van Provinciale ICT en dienstverlening te versterken.

Opname studio Abdijplein

Er is een video opgenomen over het onderzoek van de rekenkamer om leden van Provinciale Staten nader te informeren over het onderzoek. Tafelgasten zijn:

• Peter Joosse (presentator)Hans Verdellen (bestuurslid rekenkamer Zeeland)
• Gedeputeerde Dick van der Velde (lid Gedeputeerde Staten – portefeuillehouder cyberveiligheid)
• Wouter van Dongen (Ethisch hacker – directeur DONGIT)

Bestuurlijke behandeling
Door middel van een filmpresentatie op 22 september 2023 werden Provinciale Staten geïnformeerd over het onderzoek en de voornaamste bevindingen daaruit. Vervolgens werd op 20 oktober het rapport behandeld in de Statencommissie Bestuur.  

Het volledige onderzoeksrapport met alle conclusies en aanbevelingen is via deze link te vinden op de website van de rekenkamer.

In 2023 heeft de rekenkamer, in samenspraak met de Programmaraad het initiatief genomen om terug te kijken op de onderzoeken van de rekenkamer in de Statenperiode 2019 -2023. In deze meta-analyse is onderzocht welke rode draden er zijn in de rekenkameronderzoeken die werden uitgevoerd in deze periode. Tevens werd het systeem van afwikkeling en de opvolging op de onderzoeken geanalyseerd.

Hoofdconclusie

Er is veel goed gegaan binnen de beleidsterreinen die door de rekenkamer werden onderzocht. Dat geldt ook voor de afwikkeling en opvolging van de besluitvorming door PS die erop volgde. Verder is er ook ruimte voor verbetering. Iedereen kan dit vanuit zijn of haar eigen rol doorvoeren. De hoofddoelstelling van het onderzoek was dat PS, GS en de rekenkamer zelf nieuwe inzichten ontwikkelen voor de toekomst. De rekenkamer hoopt dat alle partijen in de nieuwe periode de handschoen zullen oppakken. 

Onderzoeksrapport

Het onderzoeksrapport werd in september door de rekenkamer aan Provinciale Staten aangeboden en gepubliceerd.

Bestuurlijke behandeling
Op 22 september 2023 werd het rapport gepresenteerd aan Provinciale Staten. Vervolgens werd op 20 oktober het rapport behandeld in de Statencommissie Bestuur.  

Het volledige onderzoeksrapport met alle conclusies en aanbevelingen is via deze link te vinden op de website van de rekenkamer.

Het subsidiebeleid van de Provincie Zeeland is overwegend doeltreffend. Dat was de hoofdconclusie van een onderzoek naar de doeltreffendheid van het beleidsinstrument subsidies bij de Provincie Zeeland.

Verbeterpotentieel

Subsidieafspraken en –regelingen zouden specifieker kunnen zijn en de Provincie zou meer aan effectmeting moeten doen. Ook merkte de rekenkamer op dat de openbare informatie over het aantal verstrekte subsidies die de provincie op haar website plaatst niet compleet is. Provinciale Staten van Zeeland zouden zich daarnaast beter door het college van Gedeputeerde Staten moeten laten informeren over de inzet en doeltreffendheid van de provinciale subsidies.

Ter verbetering van het subsidiebeleid geeft de rekenkamer voorbeelden van andere provincies. Ook doet de rekenkamer de suggestie aan Provinciale Staten zich periodiek door de externe accountant te laten bijstaan waar het de beoordeling van de doeltreffendheid van het provinciale subsidiebeleid betreft.

Onderzoeksrapport

Het onderzoeksrapport werd in december door de rekenkamer aan Provinciale Staten aangeboden en gepubliceerd.

Bestuurlijke behandeling
Op 12 januari 2024 werd het rapport gepresenteerd aan Provinciale Staten. Vervolgens werd op 26 januari het rapport behandeld in de Statencommissie Bestuur.  

Het volledige onderzoeksrapport met alle conclusies en aanbevelingen is via deze link te vinden op de website van de rekenkamer.

Het verkrijgen van Europese middelen is een belangrijke factor voor de provincie Zeeland om haar beleidsdoelen te bereiken. Met enige regelmaat valt er in het nieuws te lezen dat een project in de provincie Zeeland (mede) wordt gefinancierd met middelen afkomstig uit een Europees fonds of subsidieregeling. Dit soort projecten leveren een bijdrage aan de maatschappelijke opgaven waar de Provincie samen met andere partners in het Zeeuwse voor staat en aan werkt. Ook in de toekomst liggen er kansen voor de Provincie Zeeland om EU-middelen te benutten, gelet op die opgaven.

Het onderzoek van de rekenkamer beoogt PS inzicht te geven in de ‘ervaren black box’ die wordt gevoeld rondom het benutten van EU-middelen. Dat begint met het geven van overzicht op het beleidsterrein. Voorts beschouwt de rekenkamer of er mogelijk sprake is van onderbenut potentieel waar het gaat om de beschikbaarheid van EU-middelen. De rekenkamer analyseert het benutte potentieel door naast aanwezige kwantitatieve gegevens, ook te focussen op de randvoorwaarden die nodig zijn om succesvol te zijn bij het verkrijgen van EU-middelen zoals bijvoorbeeld een goed netwerk, tijdige communicatie en voldoende kennis om netwerkpartners te ondersteunen.

Planning

De planning is om het onderzoeksrapport voor het zomerreces van 2024 op te leveren, evenals de presentatie aan PS en de behandeling in de Statencommissie.

Via deze link meer informatie over dit onderzoek op de website van de rekenkamer.

In 2023 bestond het bestuur van de rekenkamer Zeeland uit mevrouw mr. G.A.A. van Rijswijk - van Mook  (voorzitter), de heer drs. H.J.W. Verdellen en mevrouw T. Groenendijk-de Vos MA.

Mevrouw van Rijswijk - van Mook is per 1 januari 2022 als voorzitter benoemd tot 31 december 2027. De heer Verdellen is verbonden aan de rekenkamer sinds 1 januari 2017 en werd per 1 januari 2023 herbenoemd als lid tot 31 december 2028. Mevrouw Groenendijk-de Vos werd per 1 november 2018 benoemd als lid tot 31 oktober 2024.

In beginsel zijn alle drie de bestuursleden herbenoembaar na het verstrijken van de thans lopende periodes van steeds zes jaar. Evenwel is het aan Provinciale Staten om daarover te besluiten.

De secretaris van de rekenkamer is de heer drs. A. Maas.

De ambtelijke bezetting van de rekenkamer bestond in 2024 verder uit de heer drs. ing. M.L.M. Dobbelaer en mevrouw A. Oppeneer MSc.

In maart 2023 vonden de verkiezingen voor Provinciale Staten plaats.

Vrijdag 21 april presenteerde de rekenkamer Zeeland zich aan de nieuwe Provinciale Staten van Zeeland.

Aan de hand van een PowerPointpresentatie gingen de leden van de rekenkamer in op de werkwijze van de rekenkamer en op de diverse aspecten van het rekenkamerwerk zoals de wettelijke kaders en de verhoudingen en rolverdeling tussen Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten, Statengriffie en de rekenkamer. 

Na de Statenverkiezingen werden de rol en positie van de commissie organisatorische en bestuurlijke zaken rekenkamer Zeeland (Cie. OBZ) verder geformaliseerd. Doel van deze commissie is een optimale samenwerking tussen Provinciale Staten van Zeeland en de Rekenkamer. Continuïteit, doelmatigheid en doeltreffendheid van de Zeeuwse rekenkamer is daarbij het wederzijdse streven.

De commissie is samengesteld uit de volgende leden van Provinciale Staten:

• G. van Unen (voorzitter)
• E.J.A. Koppejan
• M.A. van ’t Westeinde

Link naar het instellingsbesluit.

De Programmaraad van de rekenkamer fungeert als klankbord om het onderzoekswerk zo effectief mogelijk te laten aansluiten bij de behoeften van Provinciale Staten. De Programmaraad fungeert zodanig als spreekbuis van de Provinciale Staten.

Tot aan de Statenverkiezingen van maart 2023 bestond de Programmaraad uit de volgende leden van de Provinciale Staten:

• G.W.A. Temmink (voorzitter)
• E.E.P.M. Heerschop
• ir. J.H. Verburg
• D. de Clerck
• M.J.J. Janssens

Na de Statenverkiezingen van maart 2023 werd de Programmaraad uit de volgende leden van de Provinciale Staten samengesteld:

• D. de Clerck (voorzitter)
• T.A.O. Janssens
• M.C.P. de Theije
• E.J.A. Koppejan
• G. Heijkoop
• J.P.P. Hinssen (tot 1 november)
• E.A. Jonker (sinds 1 november)

Het secretariaat van de Programmaraad wordt gevoerd door de rekenkamer. Een vertegenwoordiger vanuit de Statengriffie neemt deel aan de bijeenkomsten van de Programmaraad.

De Programmaraad kwam in 2023 vier keer bijeen. De vergaderstukken van de Programmaraad zijn terug te vinden in Ibabs.

Conform het reglement van orde stuurt de rekenkamer Zeeland ieder jaar in december het onderzoeksplan voor het nieuwe jaar ter kennisneming naar Provinciale Staten en het college van Gedeputeerde Staten.

De inventarisatie van nieuwe onderzoeksonderwerpen wordt voorbereid door de rekenkamer. Onder andere door in gesprek te gaan met de diverse Statenfracties, het college en met de Auditcommissie. Vervolgens wordt de groslijst aan onderzoeksonderwerpen besproken in de Programmaraad.

Via deze link kunt u de onderzoeksprogramma’s van de rekenkamer opvragen.

In 2019 is samen met de Nederlandse vereniging van rekenkamers en rekenkamercommissies (NVRR) en de gemeentelijke rekenkamers in Zeeland begonnen met een rekenkamerkring Zeeland. De bedoeling was om ongeveer twee keer per jaar samen te komen om als Zeeuwse rekenkamers kennis en ervaringen uit te wisselen. 

Sinds 2020 vonden deze bijeenkomsten vanwege de coronamaatregelen echter niet plaats. Een herstart van de Kring Zeeland heeft nog niet plaatsgevonden.  

De rekenkamer Zeeland voert, zowel ambtelijk als bestuurlijk op regelmatige basis overleg met de andere Provinciale rekenkamers in Nederland.

Naast de Rekenkamer Zeeland betreft dat de Randstedelijke Rekenkamer (Zuid-Holland, Noord-Holland, Utrecht en Flevoland), de Zuidelijke Rekenkamer (Noord-Brabant en Limburg), de Rekenkamer Oost-Nederland (Gelderland en Overijssel) en de Noordelijke Rekenkamer (Drenthe, Groningen en Fryslân).

Doel van dit P5-overleg is het uitwisselen van kennis en ervaringen. In een aantal gevallen wordt ook samen opgetrokken in gezamenlijke onderzoeken zoals in het onderzoek naar energietransitie uit 2018 en het DoeMee onderzoek naar de handhavingsplicht energiebesparing dat voor 2024 op de rol staat.

Het jaarlijkse vaste budget van de rekenkamer bedraagt (peil Provinciale begroting 2023) € 308.000. Daarbovenop werd vanuit 2022 € 55.000 aan niet aangewend onderzoeksbudget naar 2023 overgeheveld.

Van dat totaalbudget van € 363.000 werd door de rekenkamer in 2023 € 318.000 aangewend. Keuzes ten aanzien van de afronding van onderzoeken uit het onderzoeksprogramma 2022/2023 maakten dat in 2023 niet het gehele onderzoeksbudget door de rekenkamer werd aangewend. Via een tussentijdse begrotingswijziging is door Provinciale Staten besloten het surplus van € 45.000 als onderzoeksbudget naar 2024 over te hevelen.